We schrijven 14 november, rond het middaguur. 200 studenten van de vakgroep Architectuur en Stedenbouw van de Universiteit Gent hebben zich verzameld aan NEST, waar op dat moment Transitie UGent, een denktank voor duurzame ontwikkeling, doorgaat. Het begin van een strijd voor het belang van architectuur?
Proffen gingen akkoord om hun lessen te pauzeren of stopten zelfs een kwartier vroeger. Zo slaagden de studenten erin om met honderden af te zakken naar het Woodrow Wilsonplein, om hun onvrede duidelijk te maken aan het aanwezige universiteitsbestuur. We spraken met kopstukken en initiatiefnemers van de manifestatie Benedict Coghe en Omer Kurtulus, die dit jaar De Loeiende Koe, de studentenvereniging van de opleiding Burgerlijk Ingenieur-Architect, leiden.
Plug & Play
Door de jaarlijkse groei van het aantal studenten, en de komst van nieuwe richtingen, hebben veel faculteiten te kampen met plaats tekort. “We leven in een maatschappij waar tijd en ruimte steeds meer aan het verdwijnen zijn; de plug and play mentaliteit. Dit is de manier waarop het plaatsgebrek in auditoria en leslokalen wordt aangepakt aan de UGent: iedereen kan met zijn laptop verbinding maken met de virtuele ruimte waar hij wil—los van ruimte—en wanneer hij wil—los van tijd. Eens je ingeplugd bent op het netwerk, kan je je werk hervatten. Eens losgekoppeld kan je plek ingenomen worden door een ander. Die inwisselbaarheid werkt niet bij elke opleiding”, begint Benedict het verhaal over het ongenoegen bij de architecten in spe. “Die flexibiliteit is een goede zaak in auditoria en leslokalen, maar voor onze atelierruimtes werkt dit gewoon niet”, beaamt Omer. “De vele maquettes, plannen en allerhande tekenmateriaal zijn zaken die nood hebben aan een fysieke ruimte. Een ruimte controleerbaar en afsluitbaar, waar het werk veilig kan worden achtergelaten en de volgende dag opnieuw kan hervat worden. De UGent groeit voortdurend en er is plaats tekort op alle faculteiten, maar de methode van plug and play die gehanteerd wordt, werkt niet voor elke richting.”
“Gaat dit niet in tegen de architectuur van het gebouw?” – Benedict Coghe
De zolders van de Plateau
“Het heeft 25 jaar geleden bloed, zweet en tranen gekost om de architectuuropleiding aan de UGent op te richten. De opleiding mocht intrek nemen op de zolder van het Plateaugebouw in de Jozef Plateaustraat. De pioniers van de opleiding namen vrede met de ruimte die destijds beschikbaar werd gesteld. Nu de opleiding sterk aan het groeien en evolueren is, wordt de vraag naar de architectuurschool steeds belangrijker.”
“Dat brengt ons bij een tweede punt: is de Plateau geschikt voor een architectuuropleiding? Het Plateau gebouw is een historisch monument. Er worden momenteel veel middelen vrij gemaakt om het gebouw terug in zijn oorspronkelijk staat te herstellen. De architectuurschool is een ruimte waar maquettes worden gemaakt, met allerlei materiaal zoals gips en beton wordt geëxperimenteerd, waar wordt getimmerd en gezaagd. Een gebouw dat tegen een stootje moet kunnen, waar een nagel in de muur kan geslagen worden. Dit druist dus in met de architectuur en logica van het gebouw, een kostbaar monument.”
“De Plateau is zo lek als een zeef. Iedereen kan altijd en overal in de Plateau. Je kan niet een stuk afsluiten of afsluitbaar maken. Het is een moeilijk gebouw om de toegang te controleren.” Omer haalt de diefstallen aan waarmee de vakgroep de afgelopen tijd geconfronteerd wordt. Ook maquettes in de ateliers werden vernield. Jeroen Vanden Berghe, logistiek beheerder van de universiteit, betreurt dit ook maar haalt een gedeelde verantwoordelijkheid aan. “De Plateau is inderdaad een moeilijk gebouw om te beveiligen en te bewaken. Het is de verantwoordelijkheid van het infrastructurele luik en de studenten, die er vrij mogen werken om te zorgen dat alles afgesloten is. Dit zijn zaken waarover we goed moeten samenzitten.”
“De Plateau is een moeilijk gebouw om te beveiligen en bewaken” – Jeroen Vanden Berghe
Visie
De studenten trekken de problematiek van hun opleiding, die volgens hen niet op de juiste plaats zit in het Plateaugebouw, door naar andere opleidingen. “Misschien zijn er andere faculteiten met dezelfde problemen: plaats tekort, een programma dat niet in rekening wordt gebracht enzovoorts. Binnen het beleid van de UGent is er geen algemene visie over het beheer van gebouwen”, aldus Benedict. “Er is volgens mij geen dossier waarin de faculteiten staan opgelijst met het aantal studenten, het programma, specifieke gebruiken en noden. Dit gekoppeld aan een lijst met heel het patrimonium van de universiteit. Er moet gekeken worden naar welk gebruik het best past bij welk gebouw en ik denk dat dit een methode is die momenteel niet wordt gehanteerd. Stel er is ruimte te kort aan de faculteit Rechten, dan wordt er gekeken waar er ruimte vrij is, die wordt opgelapt en op naar het volgend probleem. Op deze manier worden problemen ad hoc opgelost, wanneer ze zich voordoen. Zo blijf je achter de feiten aanhollen. Men handelt op korte termijn en er wordt niet gestreefd naar een groter verhaal. Zoals bij de slager: volgende!”
“Binnen het universiteitsbeleid is er geen algemene visie over het beheer van gebouwen” – Benedict Coghe
De besparingen waarmee onderwijsinstellingen kampen, zijn volgens de studenten geen excuus. “Besparen wil niet zeggen dat je niet kunt werken met een bepaalde visie. Als er minder geld is, kan je nog steeds kleinere dingen veranderen. Alles wat je nu doet, kan de richting van de visie uitgaan zonder dat het een drastische verandering moet teweegbrengen. Als je een visie hebt, ga je een verbouwing misschien anders aanpakken dan wanneer je het puur op basis van de vraag doet. Zo leun je stap voor stap richting het einddoel.”
“Revolutie voeren in een patrimonium is niet mogelijk met zo’n groot patrimonium” – Vanden Berghe
Vanden Berghe vindt het opmerkelijk dat de studenten een gebrek aan visie aanklagen. “Er is een heel duidelijke visie die elk jaar goedgekeurd wordt door de Raad van Bestuur. Dat de noden veranderd zijn is absoluut waar, maar daar houden we ook rekening mee. Dat is een werk van lange adem en daar is visie voor nodig. We gaan er ook meer en meer van uit dat plaatsen en activiteiten niet gebonden moeten zijn aan een faculteit. De bio-ingenieurs zitten al decennialang aan de Coupure, midden in een woonwijk, maar hebben activiteiten die niet in een woonwijk passen. Zij krijgen een nieuw onderzoeksgebouw in de Proeftuinstraat waar alles geclusterd is rond labo’s. Dat zijn concrete stappen. Revolutie voeren in een patrimonium is niet mogelijk met zo’n groot patrimonium.”
Een ode aan architectuur
“Technicum was het onderzoek labo voor staal- en betonproeven. Een architectuur met open ruimtes bestemd voor zware proeven, met andere woorden een gebouw dat tegen een stootje kan.” Verklaart Omer. “Nu gaan ze het Technicum opdelen in kleine lokalen om Pol en Soc erin te proppen. Het hier en daar oplappen op een manier dat volledig indruist tegen de logica van de architectuur van het gebouw. Als dit alsnog zou doorgaan, wordt het een van de grootste flaters dat UGent kan begaan, zowel op economisch als architecturaal vlak. Nu is het moment dat architecten hun verantwoordelijkheid moeten opnemen en het bestuur moeten overtuigen hun beslissing te herzien.”
” Als dit alsnog zou doorgaan, wordt het een van de grootste flaters dat UGent kan begaan ” – Omer Kurtulus
Met de actie in NEST wilden de studenten de positie van de architect in de maatschappij, of de minimaatschappij van de UGent, versterken. “Het is tijd dat de architect zijn plaats aan de bestuurstafel terug opeist, opkomt voor het belang van de architectuur en ingrijpt, net zoals een dokter een ziek persoon op straat zou helpen en zijn diensten zou aanbieden. Als er in onze omgeving dingen beter kunnen moeten wij de mensen helpen tot inzicht en onze kennis doorgeven. Het is logisch dat je van mensen die besturen niet kan verwachten dat ze onmiddellijk het potentieel van een bepaalde ruimte of een gebouw zien, maar hun architecten kunnen dit wel. Een architect kijkt door een andere bril naar zijn omgeving en ziet haar potenties.” aldus Benedict.
“Een betere samenwerking zonder het bouwproces te vertragen kan altijd”, aldus Vanden Berghe.
Dat de beslissingen over het Technicum jaren geleden zijn genomen, houdt hen niet tegen. “Je moet het ijzer smeden wanneer het warm is. Nu is wat ze van plan zijn heel concreet geworden. We kunnen hen wijzen op dingen die echt niet kunnen”, aldus Kurtulus. Coghe benadrukt dat ze niet met de vinger willen wijzen, maar net een toenadering willen zoeken met de Directie Gebouwen en Facilitair Beheer (DGFB). Vanden Berghe liet weten dat er reeds een structurele band met de vakgroep Architectuur en Stedenbouw bestaat. “Op niveau van professoren en DGFB gaat het bijzonder goed, met de studenten is er evenwel geen structurele samenwerking. Een betere samenwerking zonder het bouwproces te vertragen kan altijd”, aldus Vanden Berghe. Ook rector Rik Van de Walle treedt hem hierin bij. “Ik vind dat het universiteitsbestuur in het algemeen meer gebruik moet maken van de expertise die binnen faculteiten en directies aanwezig is. Ik juich dan ook elke versterking toe, hier in het bijzonder bij DGFB en de Vakgroep Architectuur en Stedenbouw.”
Actie
Voor de actie aan NEST zakten zo’n 200 van de ongeveer 350 studenten aan de vakgroep af naar het Woodrow Wilsonplein. De initiatiefnemers lieten weten dat de actie slechts twee dagen op voorhand gepland werd, en zijn gezien alle omstandigheden heel tevreden met de talrijke opkomst. Ook Vanden Berghe reageert positief: “Het is leuk als studenten kritisch zijn, dat is eigen aan het DNA van de universiteit. Ze mogen dit meer doen. Het is dan een kwestie van met hen in dialoog te gaan.” Ook Van de Walle liet weten dat hij niet liever vraagt dan contact te hebben met de studentengeledingen om gedachten te wisselen over aandachtspunten en opportuniteiten. Na de actie aan NEST hebben Van de Walle en Vanden Berghe laten weten dat de studenten met een concreet voorstel voor het Technicum mochten afkomen. “Een concreet voorstel is een hele opgave” halen ze aan. “De studenten gaan akkoord, maar op één voorwaarde. Er moet ruimte zijn! We willen niet werken aan iets dat achteraf opzij wordt geschoven. We willen samenzitten met de architecten van DGFB, Vakgroep Architectuur en Stedenbouw en studenten. Hieruit kan een sterke architecturale visie voortvloeien, niet enkel over Technicum, maar over de ganse site langs de Muinkschelde. Technicum kan een eerste stap richting de grote visie zijn. Als er gevraagd wordt om met iets concreet af te komen, moeten we samenwerken. Het is een hele opgave, maar niet onmogelijk. We hebben een leger aan architecten binnen de UGent.”
